Πόρτο Αλέγκρε 2003

Το πιο μαζικό και ριζοσπαστικό Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ

του Γιώργου Μητραλιά

 "Γεννηθήκαμε σαν το αντι-Νταβός, αλλά σήμερα το Νταβός είναι το αντι-Πόρτο Αλέγκρε". Αυτή η διαπίστωση που έγινε στο κλείσιμο του φετινού τρίτου Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ βοηθάει να μετρήσουμε την τεράστια απόσταση που διανύθηκε στα τρία τελευταία χρόνια από το διεθνές κίνημα ενάντια στην καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση. 

Ωστόσο, δεν αποτυπώνει όλη την πραγματικότητα. Το κίνημα των κινημάτων είναι πια τόσο αυθύπαρκτο, γιγαντωμένο και φορτωμένο με ιστορικές ευθύνες, ώστε η επόμενη παγκόσμια συνάντησή του να γίνει το 2004 σε χώρο και χρόνο εντελώς διαφορετικό: στην Ινδία και όχι πια το Γενάρη. Ίσως αυτό που μένει για να θυμίζει κάπως τη γέννησή του θα είναι ότι η συνάντηση του Νταβός των "από πάνω" (αν βέβαια δεν σταματήσει, όπως φημολογείται) θα συνδυαστεί του χρόνου με μια νέα μεγάλη πρωτοβουλία των "από κάτω": με μια "Παγκόσμια Πορεία ενάντια στο νεοφιλελευθερισμό και τον πόλεμο, για έναν άλλο εφικτό κόσμο"!

Ο λόγος λοιπόν για το Πόρτο Αλέγκρε 2003 που ξεπέρασε κάθε προηγούμενο τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά. Φυσικά, η γιγάντωσή του (πάνω από 100.000 συμμετοχές και 65.000 αντιπρόσωποι από 156 χώρες, που εκπροσωπούσαν 5.800 κινήματα και οργανώσεις κάθε λογής) εκφράζει πιστά την ιλιγγιώδη ανάπτυξη ενός διεθνούς κινήματος που δεν έχει όμοιό του η Ιστορία. Όμως, ταυτόχρονα, δημιουργεί και προβλήματα που δεν είναι μόνο οργανωτικά (στ' αλήθεια, ποιος μπορεί να παρακολουθήσει ή έστω να κάνει τη σύνοψη των περίπου 2.000 σεμιναρίων και λοιπών εργαστηρίων του φετινού ΠΚΦ;). Είναι κυρίως "προβλήματα  ανάπτυξης" που αντιμετωπίζονται ήδη με το μόνο φυσιολογικό τρόπο: με την αποκέντρωση, και όχι μόνο σε ηπειρωτικό επίπεδο, που αντιπροσωπεύουν τα περίπου... 50 τοπικά φόρουμ σε όλο τον κόσμο (!), που φύτρωσαν σαν μανιτάρια τον τελευταίο χρόνο.

Ας μη θεωρηθεί, πάντως, ότι αυτή η "ποσότητα" του κινήματος εκφράζεται μόνο με τους αριθμούς που αναφέρθηκαν. Η πραγματικότητα είναι πολύ πιο πλούσια, και μια ελάχιστη γεύση της προσέφερε η σύνθεση της ίδιας της  μεγάλης εναρκτήριας διαδήλωσης ενάντια στον πόλεμο στο Πόρτο Αλέγκρε 2003 (τουλάχιστον 150.000 διαδηλωτές). Ιδού λοιπόν ένα μόνο απόσπασμα από το σχετικό ρεπορτάζ της "Liberazione", της εφημερίδας της Κομμουνιστικής Επανίδρυσης: "...οι Γερμανοί βρέθηκαν να διαδηλώνουν δίπλα στα ασπροντυμένα παιδιά του βραζιλιάνικου Ενοποιημένου Κινήματος των Μαύρων. Λίγο παραπέρα μια εκατοστή μπλακ μπλοκ ανεμίζουν σημαίες αναρχοπάνκ, ακριβώς πίσω από τους Νοτιοκορεάτες  με τα δίγλωσσα πανό (στα κορεάτικα και στα αγγλικά) ενάντια στο νεοφιλελεύθερο πόλεμο και στην ευέλικτη εργασία. Ακολουθεί το Φόρουμ της Χιλής, μετά του Μεξικού και της Παραγουάης, η Περιφερειακή Διάσκεψη για την Υγεία των Αυτόχθονων, η Διαμερικανική Πλατφόρμα για τα δικαιώματα του ανθρώπου, το καναδέζικο Labour Congress, οι Φίλοι των Σαχράουι, η Αγγλικανική Επισκοπική Εκκλησία της Βραζιλίας και το τεράστιο μαυρογκρίζο πανό της Greenpeace για το 'πετρέλαιο που εκτρέφει τους πολέμους'. Και κατόπιν οι Ιταλοί -Επανίδρυση, CGIL, Cisl, Legambiente, Ανυπάκουοι και χριστιανική κοινότητα του Σαν Ετζίντιο-, οι Γάλλοι διασκορπισμένοι ανάμεσα στο Attac  και στον Μποβέ, οι Άγγλοι της Oxfam -που ζητούν "δίκαιες τιμές για τον καφέ"- και το Globalize Resistance με σκληρά συνθήματα κατά του Μπλερ, και πάλι οι Καναδοί που ζητούν να επιθεωρήσει ο ΟΗΕ το αμερικανικό οπλοστάσιο. Και μετά, τα Συνοικιακά Κινήματα Αντίστασης από την Αργεντινή, οι Ίντιος Μαπούτσε της Χιλής και οι Βορειοαμερικανοί οικολόγοι του Σιέρα Κλαμπ μαζί με τους πιο ριζοσπάστες των διεθνών Φίλων της Γης, με το κίνημα των ρακοσυλλεκτών των βραζιλιάνικων φαβέλας (παραγκουπόλεων) που σπρώχνουν τα κάρα τους και φορούν μπλουζάκια με συνθήματα υπέρ της προστασίας του περιβάλλοντος, της αυτοοργάνωσής τους και κατά της ιδιωτικοποίησης των σκουπιδιών. Και αμέσως μετά, το MST των Βραζιλιάνων ακτημόνων, το Κίνημα για τις καταλήψεις των σπιτιών και η Via Campesina, το Κίνημα Δημοκρατών Δικαστών με το πανό που διακηρύσσει ότι 'ένας άλλος κόσμος είναι υποχρεωτικά εφικτός', (...) το μπλοκ της Κατασκήνωσης της Νεολαίας, εκείνο της Παγκόσμιας Πορείας Γυναικών  με τις τεράστιες και πανέμορφες κούκλες από πεπιεσμένο χαρτί, το απίστευτο μείγμα φυλών του Ασιατικού Κοινωνικού Φόρουμ που φωνάζει 'όχι στον πόλεμο' στις αναρίθμητες γλώσσες του, η πολυάριθμη ομάδα των Εβραίων με τα συνθήματα κατά του Σαρόν, που αναμειγνύονται με τα τραγούδια του μπλοκ των Οργανωμένων Παιδιών του Δρόμου...".

Πέρα όμως από την ποσότητα, υπήρξε πρωτίστως η ποιότητα που χαρακτήρισε το φετινό Πόρτο Αλέγκρε. Για μια ακόμα φορά, το κίνημα των κινημάτων έκανε επίδειξη του ριζοσπαστισμού του και, παρά τις προβλέψεις, η "επίθεση γοητείας" της διεθνούς σοσιαλδημοκρατίας πέρασε σχεδόν απαρατήρητη, χωρίς να αφήσει ίχνη. Εξάλλου, δεν μπορούσε να γίνει αλλιώς όταν η σημερινή Βραζιλία και η Λατινική Αμερική κατακλύζονται από πολιτικά διλήμματα ολκής, όταν ο Λούλα αναλαμβάνει δεσμεύσεις μπροστά στο πλήθος των 100.000 ανθρώπων που έκδηλα αγωνιούν για την πορεία της "επανάστασής" τους, όταν ο συνεπαρμένος από την ατμόσφαιρα Ούγκο Τσάβες φωνάζει ότι "στη Βενεζουέλα του ανεμίζει τώρα η σημαία του Πόρτο Αλέγκρε" ή όταν ο Φάουστο Μπερτινότι της Επανίδρυσης διαπιστώνει ότι αυτό το τεράστιο κίνημα έχει ανάγκη από ριζοσπαστική και αντικαπιταλιστική πολιτική έκφραση, πριν αναρωτηθεί εύγλωττα "αν όχι τώρα, πότε;"...

Τελικά, τίποτα δεν αποτυπώνει καλύτερα το ριζοσπαστισμό του Πόρτο Αλέγκρε 2003 από την ίδια την κληρονομιά που αφήνει στα δεκάδες Κοινωνικά Φόρουμ που βοήθησε να δημιουργηθούν σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Και δεν είναι τυχαίο ότι αυτή η κληρονομιά σφραγίζεται από τη γέννηση του Παγκόσμιου Δικτύου των Κοινωνικών Κινημάτων, με την οποία έγινε και το κλείσιμο των εργασιών του. Η Διακήρυξη αυτού του Παγκόσμιου Δικτύου είναι συνάμα και "ιδρυτικό γεγονός" ιστορικών διαστάσεων. 

Δημιουργώντας "ένα πλαίσιο ανοιχτό, ριζοσπαστικό, δημοκρατικό, πλουραλιστικό, διεθνιστικό, φεμινιστικό, αντιιμπεριαλιστικό και αντίθετο στις διακρίσεις, ένα πλαίσιο που επιτρέπει να διαρθρώνονται οι αναλύσεις μας, οι στρατεύσεις μας και οι κινητοποιήσεις μας", αυτό το τόσο φιλόδοξο εγχείρημα στοχεύει "στη συγκρότηση ενός δικτύου ενεργού, ευέλικτου και διαρκούς, ανοιχτού και διάφανου, οριζόντιου και αποτελεσματικού", που θα "ενισχύει τη συμμετοχή των κινημάτων όλου του κόσμου στις κρίσιμες συζητήσεις, θα διευκολύνει την κοινή δράση, θα δυναμώνει την πρωτοβουλία όλων εκείνων που κινητοποιούνται γύρω από κοινωνικές διακυβεύσεις".

Αυτή την ώρα που το Πόρτο Αλέγκρε 2003 ανήκει πια στο παρελθόν, δεν μπορούμε να μην αφιερώσουμε μια σκέψη στους συντρόφους της (τροτσκιστικής) αριστερής πτέρυγας του Κόμματος των Εργατών (ΡΤ) της Βραζιλίας, που, επειδή είχαν κερδίσει τη δημαρχία αυτής της πόλης, έκαναν δυνατή τη μετατροπή της σε σύμβολο και έδρα του παγκόσμιου κινήματος ενάντια στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση. Όπως επίσης δεν μπορούμε να μην αναλογιστούμε (με δέος) την απόσταση που χωρίζει το σημερινό ορμητικό παγκόσμιο κινηματικό ποτάμι με τους αμέτρητους τοπικούς παραπόταμους από το αρχικό ρυάκι του Σιάτλ και  πρώτου Πόρτο Αλέγκρε 2001. 

Αν και τα πάντα απομένουν να γίνουν, ο δρόμος που διανύθηκε ξεπέρασε κάθε προσδοκία και μας κάνει να αισιοδοξούμε για το μέλλον. 

Ο αγώνας συνεχίζεται...